Rozpoczynając poszukiwania odpowiedniego specjalisty, o wyborze często decyduje opis, który jest zamieszczony na stronie danej placówki. W tej krótkiej charakterystyce znajdujemy informacje dotyczące problemów z jakimi pracuje dany psychoterapeuta, jakie szkoły ukończył oraz w jakim nurcie pracuje. Osoba szukająca odpowiedniego terapeuty zazwyczaj zwraca uwagę na to czy problem, który odczuwa kwalifikuje go do danego specjalisty - innymi słowy czy znajduje się na “liście rzeczy, z którymi terapeuta pracuje”, pomijając przy tym informację dotyczącą szkoły, którą ukończył. Informacje te jednak są bardzo istotne ponieważ z jednej strony mówią nam o praktyce prowadzenia terapii, a z drugiej sugerują użyteczność danego podejścia w naszym konkretnym przypadku. Dobór odpowiedniej metody psychoterapii zależny jest od problemu, z którym pacjent przychodzi oraz od założonych celów zmiany. Współczesna psychoterapia uznaje cztery podstawowe nurty - psychoanalityczny / psychodynamiczny, poznawczo - behawioralny, humanistyczno - egzystencjalny oraz systemowy. Każdy z nich różni się źródłem powstania teorii i jej założeniami, przyczynami powstawania zaburzeń, celami terapii i metodami używanymi w procesie terapeutycznym oraz rolą samego terapeuty. Specyfika oraz ograniczenia niniejszego artykułu nie pozwalają na pełne przedstawienie wszystkich różnic pomiędzy wymienionymi nurtami, niemniej jednak zakreślone zostaną najważniejsze rozbieżności ich charakterystyk.

1. Nurt psychoanalityczny oraz psychodynamiczny

Klasyczna psychoanaliza

Psychoanaliza jest najstarszą formą psychoterapii, której twórcą jest znany szerokiej publiczności austriacki psychoanalityk Zygmunt Freud. Jednym z jego podstawowych twierdzeń, a zarazem podwalinami psychoanalizy jest koncepcja podziału sfery psychicznej człowieka na 3 obszary - świadomości, przedświadomości oraz nieświadomości. To właśnie w nieświadomości, według Freuda, mają swoje źródło nasze lęki i obawy, które zostały tam zaszczepione jeszcze w okresie dzieciństwa - Freud twierdził, że doświadczenia z najwcześniejszych lat naszego życia budują osobowość jednostki. Według tej teorii, w każdym z nas toczy się nieustanny nieświadomy konflikt pomiędzy tym czego chcemy a co możemy. Innymi słowy pomiędzy popędami reprezentowanymi przez Id, a powinnościami i moralnością uosobioną przez Superego. Oznacza to, że z jednej strony czujemy przymus zrealizowania naszych potrzeb, ale z drugiej realizacja ta jest ograniczana, tak żeby użyte sposoby mieściły się w normie akceptowanej społecznie. Znalezienie złotego środka w tej walce należy do trzeciego element naszej osobowości - Ego. Jest to świadomy element, który dzięki zastosowaniu tak zwanych mechanizmów obronnych pozwala ustalić akceptowaną społecznie drogę realizacji naszych potrzeb. Jeśli jednak mechanizmy obronne nie funkcjonują prawidłowo, pojawiają się pewne trudności psychiczne jak np. lęki uogólnione lub specyficzne, napięcie, fobie, etc. Zadaniem psychoanalityka jest po pierwsze odkrycie rzeczonego konfliktu oraz zdefiniowanie jego stron - każdy z nas ma inne pragnienia i potrzeby, i tak samo każdego z nas mogą hamować inne zasady czy ograniczenia narzucone przez społeczeństwo, wychowanie czy środowisko. Po drugie pacjent musi zostać uświadomiony przez terapeutę o istnieniu tego konfliktu, to właśnie ten element w teorii psychoanalizy umożliwia wyleczenie.

Terapia psychodynamiczna

Przez lata część twierdzeń Freudowskich została odrzucona lub zmodyfikowana. W nowszych podejściach psychodynamicznych podkreśla się wpływ społecznego uczenia i przyswajania norm, a rozwój psychoseksualny został zastąpiony psychospołecznym i to w nim mają swoje źródła powstałe lęki oraz inne zaburzenia zdrowia psychicznego. Podejście psychodynamiczne podobnie jak psychoanaliza przyjmuje istnienie nieświadomych procesów psychicznych jednostki, które w aktywny sposób wpływają na nasze zachowanie, myśli i emocje. Istnieje jednak kilka fundamentalnych różnic między tymi podejściami. Jedną z tych różnic są stosowane metody terapeutyczne. Psychoanaliza skupia się na technikach takich jak wolne skojarzenia, interpretacja snów i fantazji oraz analiza pojawiających się wspomnień. Istotnym elementem będzie również jakość relacji pacjenta z bliskimi oraz analiza efektu przeniesienia i przeciwprzeniesienia. Psychoterapeuta psychodynamiczny nie odrzuca tych metod i również je uwzględnia w procesie terapii, jednak czerpie dużo z nowszych technik używanych w innych nurtach. Kolejną różnicą między tymi dwoma podejściami jest głębokość przeprowadzanej analizy. Podczas gdy klasyczna psychoanaliza skupia się na nieuświadomionych konfliktach wewnętrznych, psychodynamika analizuje i stara się rozwiązać konkretny problem pacjenta. Czyli źródło problemów zostaje to samo, jednak zmienia się skala obszaru problemu.

Charakterystyka procesu terapii

Przez specyfikę i charakter stosowanych metod terapeutycznych psychoanaliza polecana jest pacjentom, których problemy psychiczne związane są z objawami nerwicy - wspomniany wielokrotnie lęk, fobie, napięcie organizmu, stres. Podejście psychodynamiczne ze względu na szerszy zakres działania może być stosowane w leczeniu zaburzeń osobowości czy zaburzeń rozwojowych. Klasyczna psychoanaliza jest długim procesem tearpeutycznym i może trwać nawet kilkanaście lat., a ilość spotkań może dochodzić nawet do 5 w tygodniu. To wszystko związane jest z bardzo wysokimi kosztami leczenia. Nie jest to więc terapia przeznaczona dla osób szukających natychmiastowych i łatwych rozwiązań danego problemu. Proces terapii przebiega na kozetce, gdzie pacjent leży odwrócony od terapeuty. Ta forma ma zapewnić jak najbezpieczniejsze warunki do otworzenia się przed terapeutą. Terapia psychodynamiczna również jest długotrwałym procesem, Może trwać do mniej więcej 6/7 lat, jednak spotkania są ograniczone do maksymalnie dwóch w tygodniu. Zarówno klasyczna psychoanaliza jak i podejście psychodynamiczne skupiają się na nieświadomych źródłach dyskomfortu psychicznego. Z tego względu jest to trudny i długotrwały proces wymagający od pacjenta siły, woli i zaangażowania. Ostatecznie zmierzenie się z demonami przeszłości nie jest łatwym zadaniem. Jednak dogłębna analiza problemów oraz odnalezienie ich źródła pozwala na zamknięcie trudnej przeszłości i dzięki temu rozpoczęcie nowego, lepszego rozdziału w życia.